Ode aan Sytske
11 jaar geleden vroeg Sytske mij als verpleeghuisarts om eens te komen kijken als Craniosacraal therapeute naar een bewoner in de instelling waar zij werkte. De rest is geschiedenis…We zijn samen een traject ingegaan waarvan we de uitkomst niet wisten, maar wat mij heel veel heeft gebracht: mijn passie in mijn werk!
Sytske kijkt als arts maar ook als Craniosacraal therapeute. Collega’s en partners in dit hele proces; een gedeelde roeping!
Dit stuk is geschreven door Sytske en ze verwoord zo mooi hoe onze reis is geweest en waar we nu staan in de behandeling van mensen met dementie met Cranio. Ik wil het graag delen.
Met dank aan Sytske vd Broek!
“Belangrijk om te benadrukken is dat Cranio NIET een proces oprakelt, maar dat dit proces met alle emoties die erbij komen kijken, door de dementie, al gaande is. Dat Cranio tot doel heeft emoties te reguleren en het lijf de kans geeft om beter om te gaan met de stress waarmee deze levensfase gepaard gaat.
Dat iemand zijn levenslang opgekropte woede niet meer kan binnen houden. Dat de kinderen die woede nooit gezien hebben omdat vader een masker van sociale aangepastheid op had. Dat moeder nu niet meer kan stoppen met huilen terwijl ze daar vroeger een kei in was. Dat oma zit te beven als een rietje omdat ze het bombardement herbeleeft, terwijl ze altijd die sterke vrouw was. Dat tante afweert als ze van onderen gewassen moet worden, terwijl niemand ooit geweten heeft dat er sprake van misbruik moet zijn geweest in haar jeugd, dat dit mogelijk de reden is geweest dat ze nooit een relatie heeft gehad en geen kinderen heeft gekregen. Dat opa de hele nacht rondloopt over de afdelingen niet naar bed wil in het donker, omdat hij de pijn niet kan verdragen van die brand waarbij zijn broertje omkwam en hij niet in staat was om hem te redden. Zijn kleinkinderen zijn verbaasd, omdat hij altijd die stoere opa was die bij de brandweer zat.
Maar ook dat mevrouw Jansen nachtenlang aan het jammeren is totdat iedereen er tureluurs van wordt, omdat ze als jong kind urenlang in haar kamer werd opgesloten als ze verdrietig was en een draai om haar oren kreeg als ze moest huilen. Terwijl ze voordat ze dement werd altijd van de partij was als er een feestje te vieren was. Dat meneer Pietersen de hele dag achter de verzorging aanloopt, totdat het hele team bijna een hekel aan hem krijgt, omdat hij zo claimend is, terwijl hij altijd een vrij man is geweest en bekend stond om zijn onafhankelijkheid. Zijn moeder is jong overleden en er was geen aandacht voor hem als kind omdat er nog 10 andere kinderen waren.
Allemaal voorbeelden waarbij iemand ogenschijnlijk zorgeloos door het leven is gerold en in zijn laatste levensfase gedrag ontwikkelt, wat we lastig kunnen duiden. Gedrag wat moeilijk is te begrijpen en te accepteren door de familie, en lastig is om mee om te gaan in het verpleeghuis. Mede doordat we allemaal mensen zijn die geraakt kunnen worden door dergelijk gedrag. We kunnen ons machteloos voelen, we kunnen er bang voor worden, we kunnen er geïrriteerd door worden, we kunnen ons gaan afkeren van die persoon, of hem gaan corrigeren omdat hij zo lastig is voor zijn omgeving. Vaak doen we dit onbewust, omdat we niet altijd bewust zijn van onze eigen weggestopte pijnen, boosheid of verdriet. Onbewust kunnen we in een soms onomkeerbaar proces komen van reageren op het gedrag wat niet helpend is voor de client, onszelf of de omgeving.
Soms vraagt de radeloze omgeving om medicatie om rust te creëren voor de client en diens omgeving. Pillen die de niet meer te onderdrukken emoties camoufleren, maar niet oplossen. Psychofarmaca met nare bijwerkingen als verwardheid waardoor de toch al kwetsbare oudere zich nóg moeilijker staande kan houden in het leven en soms letterlijk omvalt. Medicijnen waardoor iemand zich nóg meer ontregeld voelt.
Cranio kan bijdragen om bewustzijn te creëren op die onbewuste processen, om ze om te buigen naar wel helpende reacties op het onbegrepen gedrag. Cranio kan helpend zijn om te vertalen wat er eigenlijk diep van binnen in die persoon voor worsteling gaande is. Cranio kan rust in het systeem brengen, waarbinnen iemand de dwarszittende emoties eindelijk mag uiten, waardoor hij zich opgelucht voelt, omdat ze eindelijk niet meer in de weg zitten. Cranio kan ondersteunend zijn om te reguleren, zodat iemand zichzelf wél weer kan dragen. De handen van de therapeut op het lichaam kunnen iemand het gevoel geven gewiegd te worden, gedragen te worden. Een aanraking zonder pijn op een lijf wat altijd pijn heeft gehad. Een aanraking met geen ander doel dan om iemand te zien zoals hij diep van binnen is. Een respectvolle aanraking waar zijn lijf naar hunkert en zich tevreden aan overgeeft. Een aanraking die dat gevoel van veiligheid geeft waarnaar al zó lang onbewust gezocht is. Een aanraking waardoor het hoofd kan stoppen met piekeren, het hart kan opengaan, de ademhaling gestimuleerd wordt, spieren zich kunnen ontspannen, verkramping wordt opgeheven, en boosheid kan worden geuit, tranen kunnen vloeien, en angst weg kan ebben. Waarna de persoon zich ontspannen gaat voelen en rustig kan gaan slapen.”
Dank je, Sytske!
Ik kom al enkele jaren bij hem: hij heeft Parkinson èn dementie. Ik ken hem als een snel overprikkelde man die niet meer kan vluchten voor alle herrie en mensen om hem heen en hierdoor af te toe wat overkookt. Dit doet hij in stilte; hij verstijft letterlijk, maar in zijn lichaam kookt hij over. Mijn behandeling doet hem altijd diep ontspannen: zijn lichaam laat spanning los en hij kan alle stress over al die prikkels loslaten. Maar ineens is het anders: de laatste keer dat ik bij hem was, was hij wel gestrest. Ik voelde al die spanning in zijn lijf. Maar…hij was niet overprikkeld en kookte ook niet over. Heel stilletjes en langzaam was hij de volgende fase van dementie ingegaan: hij trok zich terug binnenin zichzelf en sloot zich af voor al die prikkels. Ik moest goed zoeken in zijn ogen om hem te vinden en ook in zijn lichaam voelde ik hem slechts heel ver weg. Mijn “behandeldoel” veranderde zo: van diepe ontspanning en afvoer van overprikkeldheid, werd het diepe ontspanning en hem weer vinden. Hem laten voelen dat hij nog niet weg is, maar dat ik hem zie en voel. Heel langzaam werd hij wat alerter, keek me aan en was weer wat aanwezig. Zijn vrouw die er bij zat, zag het ook: daar is hij weer even. Hoe verdrietig ook: deze naar binnen gekeerde fase is weer een stap achteruit. Het zich terugtrekken van deze wereld en op weg naar een volgende wereld. Voor mij als Craniosacraal therapeute was het mooi om te voelen, dat ik ook hierin een rol heb en iets kan doen. Hem laten voelen dat hij nog gezien wordt: dat hij er nog is. En voor zijn vrouw fijn om weer in zijn ogen te kunnen kijken en hun liefde daar te voelen.
Waarom zorgen Mantelzorgers nooit goed voor zichzelf? Waarom denken ze dat zij pas aan de beurt zijn als de ander helemaal verzorgd is, ook als dat nooit is? In mijn praktijk waar ik veel mensen met dementie behandel, spreek ik vaak mantelzorgers. “Zorg je ook wel goed voor jezelf? En anders kom jij ook eens hier op de bank liggen? “, maar ze komen nooit. Ze hebben er geen ruimte voor; niet in hun agenda, niet in hun hoofd en zeker niet in hun lijf. Hoewel de cijfers er niet om liegen: mantelzorgers hebben veel kans op burn out, depressie en allerlei ziektes. Allemaal gekoppeld aan enorme stress! Als je langdurig voor iemand zorgt staat je stress systeem altijd aan: je bent continu alert en gericht op de ander. Wat wordt er van mij gevraagd? Waar moet ik handelen? En als je dan een keer een uurtje voor jezelf hebt, heb je geen idee wat je zou kunnen of willen doen. Dit doet het stress systeem met je: als je altijd áán staat werken je oplossingsgerichtheid en je relativeringsvermogen niet goed meer. Mantelzorgen is één van de zwaarste taken die ik ken. En het liefst gun ik ze een uurtje bij mij op de bank om hun stress systeem wat te reguleren: door diepe ontspanning van het lichaam kan de AAN knop heel even uit en kan het lichaam zich wat herstellen. Hoe kan ik de mantelzorger ondersteunen in hun zware taak? Heb jij een idee? Ik hoor het graag.
